Disa Kewensis
Disa uniflora x tripetaloides

Oto Disa Kewensis, wyhodowana przez człowieka hybryda dwóch gatunków, Disa uniflora i Disa tripetaloides. To ze względu na delikatną urodę i wyjątkowość tych szczególnych storczyków przydzieliliśmy im własna stronę na naszej witrynie.

Disa (wym. DIZA) jest rodzajem obejmującym około 162 gatunki naziemnych storczyków pochodzących z Afryki. Ta garść łatwych do uprawy storczyków Disa, jaką tu omawiamy, pochodzi z południowej Afryki, a konkretnie z RPA, regionu Góry Stołowej (Table Mountain), dominującej nad miastem Cape Town. Jaskrawo szkarłatna Disa uniflora jest znana jako "Duma Góry Stołowej". W RPA nazwa rodzaju jest wymawiana DAJZA, ale bez względu na to są to zachwycające rośliny.
 

Table Mountain
South Afrika

W naturze, dizy można znaleźć w Fynbos, wyjątkowych, wyschniętych zaroślach, jakich nie ma nigdzie na świecie. Rosną one wzdłuż zimnych górskich strumieni bardzo czystej, kwaśnej wody, we mchu i wśród korzeni na skałach i na urwiskach skalnych, w pobliżu wodospadów i wzdłuż wycieków wodnych, zawsze z mokrymi "stopami". W lecie są narażone na gorące słoneczne dni i zimne noce, i podczas gdy w ciągu dnia temperatura może osiągać 32 °C, ich korzenie pozostają bardzo chłodne, nigdy powyżej 21 °C. W zimie temperatury dzienne wynoszą od 10 do 15 °C, a temperatury nocne mogą spaść prawie do zera, wraz ze sporadycznymi opadami śniegu. Do dobrego wzrostu i kwitnienia wszystkie te gatunki wymagają jasnego światła.
 

Disa racemosa

Rośliny maja określony cykl wzrostu, kwitnienia i uśpienia. Wytwarzają rozety szerokich, trawiastych liści wyrastających z bulwy, trwającej tylko jeden rok. Jeśli warunki nie są całkiem odpowiednie, bulwa może nie zostać wytworzona i taka roślina zwykle nie kwitnie. Jednak większość diz wytwarza liczne kłącza, z których wyrasta wiele nowych roślin, często tworzących całe kolonie roślin z tego samego klonu. Wiele z tych roślin kwitnie od maja do sierpnia na półkuli północnej, co odpowiada okresowi od listopada do lutego na półkuli południowej, łącznie z ich rodzinnym krajem RPA. Kwiatostany trwają do sześciu tygodni i ogólnie są doskonałymi kwiatami ciętymi dla branży kwiaciarskiej. Po kwitnieniu jasnozielone przyrosty zaczynają marnieć, ale nie znaczy to, że roślina umiera. Stare przyrosty zaczynają żółknąć i brązowieć, ale w międzyczasie zaczynają wyrastać nowe przyrosty i uprawiana roślina często ma nowe przyrosty pojawiające się z otworów drenażowych w podstawie donicy. Do późnej jesieni należy przesadzić rośliny do świeżego podłoża, a to oznacza zwykle rozdzielenie każdej rośliny na kilka nowych. Zatem kolekcja diz może się podwajać lub potrajać co roku przez przesadzanie.
 

Wybrane podłoże dla Disa powinno być takie, które nie gnije w wilgotnych warunkach, jest lekko kwaśne oraz może pozostawać wilgotne, wciąż dopuszczając dużą ilość powietrza przy niezbyt silnym zagęszczeniu. Wielu specjalistycznych hodowców Disa w RPA, Nowej Zelandii i w Kalifornii aktualnie uzyskuje dobre wyniki przy użyciu mieszaniny przesianych liści torfowca nowozelandzkiego i perlitu. Inni od dawna stosują mieszaninę mchu torfowego, perlitu i wermikulitu.
 

Disa uniflora

Oto Disa uniflora, największa kwitnąca roślina z tego rodzaju, z kwiatami o wymiarze poprzecznym od czterech do pięciu cali, co czyni ją podstawą większości hybrydyzacji. Niech nazwa "uniflora" Was nie zmyli - roślina często wytwarza od trzech do sześciu kwiatów na łodydze. Pierwsza hybryda dizy została zarejestrowana w roku 1891, a dzisiaj jest ponad 200 hybryd stworzonych przez człowieka, do czego każdego roku dochodzi wiele nowych. Dizy są roślinami chronionymi w RPA i zawsze jest trudno zdobyć rośliny. Zainteresowanie ich hodowlą znacznie wzrosło od lat 1980 i obecnie niektóre z gatunków i hybrydy można otrzymać w USA. Hodowla dizy skoncentrowała się głównie na pięciu gatunkach: uniflora, tripetaloides, cardinalis, racemosa, i aurata. Obecnie wprowadzane są inne, mniej popularne gatunki. Celem, jak w większości hodowli storczyków, jest zintensyfikowanie kolorów, zwiększenie liczby kwiatów i uczynienie roślin łatwiejszymi w uprawie. Disa uniflora oczywiście dodaje swoim hybrydom wielkość i swój jaskrawy kolor. Disa tripetaloides jest drobnym, białym do jasnoróżowego kwiatem produkowanym w wielkich ilościach. (Proszę zapamiętać wynik hodowli tych dwóch roślin, tworzących Disa Kewensis na powyższej fotografii.) Disa aurata do niedawna była uważana za jasnożółtą formę Disa tripetaloides i pomaga tworzyć wielokwiatowe, pomarańczowe i żółte hybrydy. Disa cardinalis i racemosa także tworzą liczne kwiaty i pomagają tworzyć hybrydy krwistoczerwone do różowych. Znajduje się nowe białe i żółte warianty tych gatunków, a obecnie dla stworzenia nowych kolorów dodaje się do programów hodowli kilka niebieskich gatunków i gatunki dziwnie ukształtowane.
 

Budowa kwiatu rodzaju Disa.

Kwiaty dizy są zbudowane trochę inaczej niż wiele kwiatów storczyków i ich części nie są natychmiast widoczne na pierwszy rzut oka. Zdjęcie górne (po lewej w org.) pokazuje podstawowe części kwiatu. Trzy najbardziej okazałe części kwiatu są w rzeczywistości sepalami, a grzbietowy sepal często jest innego koloru lub wzoru niż dwa boczne. Części reprodukcyjne obejmują znamię słupka (żeński) w środku kwiatu i dwie pyłkowiny (męskie) znajdujące się przed sepalem grzbietowym. Pyłkowiny Disa uniflora są jednymi z największych w rodzinie storczyków, często długości 1 cala. Najmniejsze płatki są częściowo ukryte za pyłkowiną, a warga, zwykle najbardziej widoczna część kwiatu storczyka, jest bardzo małą "klapką" bezpośrednio pod znamieniem.

W naturze dizy są zwykle zapylane przez motyle, a Disa uniflora jest zapylana przez motyla silnie przyciąganego przez czerwień. Każdy odwiedzający kwiaty w ich miejscu pochodzenia, ubrany w coś czerwonego, będzie wkrótce otoczony przez chmurę tych motyli. Kiedy motyle odwiedzają kwiat dizy, duże pyłkowiny przylegają do ich korpusu, bezpośrednio przed nogami. W następnym kwiecie ziarenka pyłku są łatwo ścierane na powierzchnie znamienia, zapylając kwiat. Dizy wytwarzają nasiona bardzo szybko i po zapyleniu kapsułka z nasionami zwykle dojrzewa i otwiera się w ciągu pięciu do sześciu tygodni. Można rzeczywiście zapylić cięty kwiat dizy w wazonie i kapsułka z nasionami dojrzeje, zanim pozostałe kwiaty zwiędną. Nasiona można wtedy wysiać w sterylnych skrzynkach, podobnie do innych storczyków, lub posiać na wilgotnym, sterylnym podłożu z torfowca, mchu torfowego lub piasku.
 

A zatem, jak się hoduje storczyki rodzaju Disa? Nakreśliłem warunki hodowli, jakich wymagają: jasne światło, chłodne korzenie, czysta woda i bardzo mało nawozu. Każdy mieszkający w umiarkowanym klimacie może dosyć łatwo hodować dizy. Zachodnie wybrzeże USA na północ od San Francisco wydaje się idealne do ich hodowli na dworze przez większość roku, i wielu wybitnych hodowców dizy tam się znajduje. Jeśli ktoś mieszka w ciepłym klimacie, też może hodować dizy, ale musi trochę nad tym popracować. Ja mieszka w środkowym Tennessee, gdzie letni upał często zbliża się do 38 °C, temperatura powyżej 32 °C może się utrzymywać przez miesiąc lub dłużej, a temperatura w nocy może tam przez wiele tygodni wynosić 27 °C. Nie trzeba mówić, że muszę dużo nad tym pracować, zwłaszcza że moim jedynym obszarem uprawy jest ciepła szklarnia. Ale te rośliny są warte wysiłku. Niektórzy hodowcy i ogrody botaniczne uciekają się do klimatyzacji obszaru uprawy. Czy jest to szklarnia, czy oświetlone wnętrze, próbują utrzymać temperaturę powietrza znacznie poniżej 27 °C. Niestety, klimatyzacja usuwa niezbędną wilgoć z powietrza, którą trzeba zastąpić rozpylaniem mgły. Może to być kosztowna propozycja i nie uznałem tego za konieczne. Moja metoda polegała na wynalezieniu sposobu prostego chłodzenia wody używanej do utrzymywania korzeni w wilgoci. Wymagało to trochę eksperymentów i dotarłem do kilku ślepych uliczek, ale ostatecznie stworzyłem system, który pracuje bardzo dobrze i naprawdę wymaga bardzo mało wysiłku, jak się go raz wprowadzi.
 

Po pierwsze, zbudowałem izolowaną paletę do uprawy. Zdjęcie po lewej pokazuje moją paletę ze sklejki, wyłożoną płyta izolacyjną z pianki pokrytej folią. Obszar uprawy na palecie uodporniono na wodę przez pokrycie jej włóknem szklanym i żywicą. Paleta ma wymiary 66 na 120cm. Paleta jest ustawiona na górze małej, skrzynkowej zamrażarce ze zdjętą pokrywą. Zamrażarka jest wyłożona plastykową plandeką i wypełniona około 280 litrami wody deszczowej. Zamrażarka jest podłączona do wyłącznika czasowego, który ją załącza na godzinę lub dwie dziennie, co wystarcza do utrzymania temperatury wody około 10 °C. Mała pompka elektryczna podłączona do drugiego wyłącznika czasowego zalewa paletę zimną wodą. Raz dziennie przez kilka minut w zimie i kilka razy w dzień i w nocy podczas bardzo ciepłej pogody. Należy unikać stałego zalewania wodą, żeby dopuścić powietrze do korzeni. Przed wpłynięciem na paletę woda przepływa przez filtr, który oczyszcza wodę i wzbogaca ją w niezbędny tlen, a następnie odpływa bezpośrednio z powrotem do zbiornika zamrażarki. Do stałego monitorowania temperatury wody w zamrażarce służy termometr cyfrowy.

Konieczne jest użycie miernika poziomu zanieczyszczenia wody (TDS). Korzenie dizy są bardzo wrażliwe na minerały rozpuszczone w wodzie i nie można poprzestać na "przypuszczeniach" przez dłuższy czas. Niedrogi miernik TDS można znaleźć w Internecie za jedyne 15 USD. Tanie mierniki nie są dokładne, ale wystarczające jako pewna pomoc. Należy zacząć od czystej wody deszczowej lub uzdatnionej metodą odwróconej osmozy (RO). Woda RO będzie miała około 5 ppm rozpuszczonych minerałów, a woda deszczowa, w zależności od miejsca, średnio około 20 ppm (większość z kurzu unoszącego się w powietrzu). To wystarcza dla wszystkich Waszych potrzeb zawadniania. Jednak trzeba od czasu do czasu także nawozić rośliny i do tego najbardziej przydatny jest miernik TDS. Dizy trzeba zawozić tylko w czasie aktywnego wzrostu, co może wystąpić już w połowie zimy, i kontynuować do połowy lata. Należy to zawsze robić bardzo delikatnie. Dodawać do wody zrównoważonego nawozu do chwili, gdy TDS wskaże około 100 do 150 ppm. To nie jest dużo... około 20 łyżeczek nawozu na 4 litry wody (18 na galon). Podlać rośliny roztworem nawozu, pozostawić przez kilka godzin, a następnie ponownie podlać czystą wodą. Woda deszczowa ma zwykle umiarkowana kwasowość pH od 5 do 5,6, co jest doskonałe dla dizy. Dodatek nawozu może jeszcze bardziej obniżyć pH, co nie szkodzi. Należy unikać używania źródła wody gruntowej, ponieważ jest zwykle alkaliczna o pH 7,2 do 8,0 i ma wysoki poziom TDS, często 300 do 800 ppm. Woda miejska też może być szkodliwa, ponieważ dizy są wrażliwe na uzdatnianie przez dodatki chloru i fluorku.
 

Jeśli nawozi się rośliny prawidłowo, powinno się przed rozpoczęciem sezonu kwitnienia w maju i czerwcu uzyskać ładne, wysokie liście. (Proszę zauważyć na tym zdjęciu, że moje dizy rosną szczęśliwie tuż przy mojej ciepłolubnej Phalaenopsis.) Ponieważ korzenie dizy są zawsze mokre, wielu hodowców ma problem ze zwalczaniem gnicia korzeni z powodu infekcji grzybowej, zwłaszcza w zimie.
Miesięczna dawka systemowego środka grzybobójczego Cleary 3336 prawie całkowicie usuwa ten problem. Szkodniki, na które trzeba zwracać uwagę, obejmują pluskwy mączne, chruściki, pluskwiaki i przędziorki.
Ja stosuję rozpylanie i zraszanie roztworem rozpuszczalnych kryształków preparatu Orthene, żeby zabijać wszelkie owady na moich storczykach i aby przez utrzymywanie wysokiej wilgotności utrzymywać pod kontrolą przędziorki. Nie miałem wielu problemów z owadami na moich dizach. W pierwszym roku pojawiły się pluskwiaki i znalazły sobie miły domek na pączkach kwiatów. Orthene szybko zrobił z tym porządek i teraz rutynowo opryskuję dizy, tak jak opryskuję moje inne storczyki.
 

Żeby zobaczyć moją nową konstrukcję palety do hodowli roślin z rodzaju Disa, lato 2004, kliknij tu.
 

Gdybyście chcieli dowiedzieć się więcej o storczykach rodzaju Disa lub znaleźć więcej szczegółów o moim "zestawie chłodzącym", proszę się ze mną skontaktować pod adresem emerkle@merklesorchids.com.
Proszę także odwiedzić witryny kilku moich kolegów - hodowców dizy. Ci ludzie są często naprawdę fanatykami dizy i mają wiele naprawdę wspaniałych roślin. Rozpoczęli oni swoje własne programy hodowlane.
 

Diablo Disas - http://www.disas.com/

Witryna Michaela Gallaghera z Kalifornii. Obszerna witryna z wieloma wspaniałymi informacjami na temat Dizy, zdjęciami i listami gatunków oraz sztucznie wyhodowanych hybryd. W lecie 2004 Michael zostawił Dizy i przeniósł się do Tajlandii, aby studiować naziemny rodzaj storczyków Spathoglottis. Ale mówi, że jego strona pozostanie na zawsze.

Afrodisa - http://corchard.home.comcast.net/

Witryna Wally Orcharda ze stanu Waszyngton. Tutaj też dużo informacji na temat dizy, zdjęć - także dizy rosnącej dziko w RPA i z wycieczek zagranicznych do innych hodowców Dizy na całym świecie. Wydaje także biuletyn e-mailowy DisaPhile.

http://corchard.home.comcast.net/

"Nic nie pobije dizy!"
 

---x---
do góry strony
---x---
budowa

Budowa palety z zimną wodą do uprawy storczyków rodzaju Disa.
Building a Cold Water Disa Growing Tray.

Ed Merkle http://www.merklesorchids.com/

---x---
do góry strony
---x---